b e H A N G E N /  b e S T A A N  /  @ /  G e r t  v a n  O o r t m e r s s e n

H E T  P E R M A N E N T  O N V O L T O O I D E  K U N S T W E R K  Tijd en plaats zijn factoren die de interpretatie van een kunstwerk in een ander licht kunnen plaatsen. Daardoor zal ook haar betekenis aan verandering onderhevig zijn. Als we ervan uitgaan dat die betekenis onlosmakelijk onderdeel is van het kunstwerk, is het feitelijk nooit voltooid.

Neem bijvoorbeeld een portret, geschilderd door Rembrandt. Tussen onze huidige interpretatie en die van één van zijn tijdgenoten is een groot verschil. In de tijd dat Rembrandt leefde zal het een betekenisvol portret zijn geweest, rijk aan details, welke door de meeste toeschouwers onmiddellijk werden begrepen. Nu is het vooral een werk van een beroemd schilder, van wie we met name zijn stijl en techniek waarderen; het portret is een kunsthistorisch icoon geworden.
De kunstenaar draagt ook zelf bij aan verandering van de interpretatie in de tijd. Een willekeurig maar sprekend voorbeeld is het oeuvre van Mondriaan. Hoe zouden we zijn naturalistische en symbolistische landschappen nu bekijken als het zijn laatste werken waren geweest? Een nieuw schilderij zet vroegere werken in een ander licht.

Zoals verandering van tijd de context van een kunstwerk kan doen veranderen en daardoor de betekenis, zo kan verandering van plaats dat ook doen. Duchamp maakte dat expliciet door een urinoir in het museum ten toon te stellen. Door deze handeling transformeerde hij het van functioneel gebruiksvoorwerp tot een esthetisch object. De context van het museum als bewaarplaats van kunstvoorwerpen bevestigt de identiteitsverandering. Een tentoonstellingsmaker doet feitelijk hetzelfde. De ene keer selecteert hij werk voor een overzichtstentoonstelling van de kunstenaar; een deel van het werk wordt uit de context van het gehele oeuvre getild. Een andere keer neemt hij een selectie op in een thematentoonstelling met werk van meerdere kunstenaars. Door plaats en context te veranderen, benadrukt de tentoonstellingsmaker telkens andere aspecten.

Verandering van betekenis uit zich ook bij de interpretatie door een toeschouwer, die altijd zijn persoonlijke bagage met zich meeneemt. Gevormd door de tijd waarin hij leeft, de plaats waar hij is opgegroeid en de dingen die hij heeft meegemaakt. Deze factoren zijn nauwelijks meetbaar. Toch zijn ze de oorzaak van het feit dat maar een klein deel van de betekenissen die door de kunstenaar aan zijn werk zijn gegeven, worden overgedragen. Ieders persoonlijke bagage maakt dat een werk nooit op dezelfde wijze kan worden gezien.

Tijd maakt een identiteitsverschuiving moeilijk zichtbaar omdat de toeschouwer zelf mee verandert. Bij wijziging van plaats worden we ons misschien iets meer bewust van de verandering die dit veroorzaakt. De niet-vaste composities van Van Oortmerssen maken de verandering van identiteit expliciet. We kunnen er moeilijk aan ontkomen.
Van Oortmerssen kwam door toeval ertoe tijdelijke schilderingen of tekeningen op de muur aan te brengen, als onderdeel van zijn wandbeelden. Bij verwijdering of verplaatsing van zo’n beeld bleef het gedeelte op het paneel intact, maar de schildering of tekening op de wand bleef achter en moest worden overgeschilderd. Voor Van Oortmerssen bestaat het beeld dan niet meer en kan het alleen in een reconstructie opnieuw worden gemaakt. Door verval en restauratie van kunstwerken verandert de betekenis van de meeste kunstwerken in de loop van de geschiedenis. Van Oortmerssen bouwt bij de niet-vaste composities een factor in waardoor identiteitsverschuiving veel eerder kan optreden. Later ontstaan beelden die zijn opgebouwd uit meerdere verplaatsbare of verwisselbare onderdelen. Zo lijkt Suggested Reconstructions een voltooid en ingelijst schilderijtje maar feitelijk is het een portfoliomap met katernen. De toeschouwer wordt uitgedaagd het onvoltooide karakter van het werk te onderzoeken en te bevestigen door telkens een andere pagina achter het glas te plaatsen.
Daarna ontstaan werken waarin lijstfragmenten sokkel worden. Als consoles ondersteunen ze een verzameling paneeltjes. Deze zijn aan twee kanten beschilderd. Net als in Suggested Reconstructions is het beeld veranderbaar en komt de identiteit van het beeld ter discussie te staan.

zie ook: beeldverwerking / bronze; male or female? (suggested reconstruction) #2 / deconstructie reconstructie / de tentoonstelling als beeld / gebroken met scherven / in het kader van de lijst / op de rand: tussen sculptuur en schilderij / origineel en reproduktie / suggested reconstructions / suggested reconstructions / theater / the book / triniteit / verval, vervallen, vervalst / virtual illusion / wandbeelden

UIT

B H / B S / @ / G V / H T P R M N N T N V L T D K N S T W R K